W ramach obszaru KULTURA EDUKACYJNA, najbardziej poruszaj\u0105cym dylematem okaza\u0142y si\u0119 prace domowe w polskich szko\u0142ach.\u00a0Dyskusja o tym, czy zadania domowe maj\u0105 sens i ile powinno si\u0119 zadawa\u0107, toczy si\u0119 na \u015bwiecie od dawna, ale w Polsce w ostatnich dw\u00f3ch latach nabra\u0142a szczeg\u00f3lnego impetu. Coraz cz\u0119\u015bciej pojawiaj\u0105 si\u0119 g\u0142osy, \u017ce dzieci i m\u0142odzi ludzie zbyt wiele godzin sp\u0119dzaj\u0105 na ich odrabianiu, co odbiera im czas na spokojne bycie z rodzin\u0105 i r\u00f3wie\u015bnikami, zabaw\u0119 i odpoczynek czy na rozwijanie w\u0142asnych pasji.<\/p>\n
Z analiz Instytutu Bada\u0144 Edukacyjnych (2015) wynika, \u017ce polscy nauczyciele s\u0105 mocno przywi\u0105zani do tej formy pracy. Na przyk\u0142ad poloni\u015bci i matematycy nie wyobra\u017caj\u0105 sobie skutecznego nauczania bez ok. p\u00f3\u0142 godziny pracy domowej dziennie. Okazuje si\u0119 wi\u0119c, \u017ce polskie nastolatki na nauk\u0119 jedynie tych dw\u00f3ch przedmiot\u00f3w przeznaczaj\u0105 tygodniowo wi\u0119cej czasu ni\u017c wynosi \u015brednia w krajach OECD \u2013 4,5 godziny (badanie PISA, 2012). Co wi\u0119cej z wielu bada\u0144 wida\u0107, \u017ce zadawanie wi\u0119kszej ilo\u015bci prac domowych nie musi przek\u0142ada\u0107 si\u0119 na wzrostu efektywno\u015bci nauczania. Natomiast nadmierne obci\u0105\u017canie nimi dzieci i m\u0142odych ludzi mo\u017ce nawet prowadzi\u0107 do spadku ich osi\u0105gni\u0119\u0107 edukacyjnych. I jeszcze jedno – prace domowe mog\u0105 powi\u0119ksza\u0107 r\u00f3\u017cnice edukacyjne mi\u0119dzy dzie\u0107mi z rodzin o r\u00f3\u017cnym statusie spo\u0142eczno-ekonomicznym i kapitale kulturowym. Uczniowie z ubo\u017cszych dom\u00f3w nie zawsze mog\u0105 liczy\u0107 na wsparcie rodzic\u00f3w w odrabianiu lekcji, cz\u0119sto nie maj\u0105 nawet w domu wygodnego miejsca do pracy, dobrego komputera i szybkiego \u0142\u0105cza internetowego, poza tym zostaje im mniej czasu na nauk\u0119, bo pomagaj\u0105 w domu lub na gospodarstwie.<\/p>\n
<\/p>\n
Rzecznik Praw Dziecka zwraca uwag\u0119\u2026\u00a0 <\/strong><\/p>\n W ubieg\u0142ym roku dwukrotnie w tej sprawie g\u0142os zabra\u0142 nawet Rzecznik Praw Dziecka, w odpowiedzi na skargi rodzic\u00f3w i samych uczni\u00f3w. \u201eUczniowie s\u0105 przem\u0119czeni, zniech\u0119ceni do zaj\u0119\u0107, szkolnych, nie maj\u0105 mo\u017cliwo\u015bci odpoczynku oraz szans na realizowanie i rozwijanie pasji. Nauczyciel zadaj\u0105cy obszern\u0105 prac\u0119 domow\u0105 zwykle nie wie o pracach zadawanych z innych przedmiot\u00f3w, czego efektem jest wielogodzinne sp\u0119dzanie czasu przeznaczonego na odpoczynek na nauce – nawet do p\u00f3\u017anych godzin wieczornych\u201d \u2013 czytali\u015bmy w pi\u015bmie Marka Michalaka skierowanym do MEN.<\/p>\n Ministerstwo odpowiedzia\u0142o: \u201eCelem zadawanych uczniom prac domowych jest wspomaganie pracy dydaktycznej nauczyciela, poniewa\u017c s\u0105 one cennym sposobem utrwalenia lub sprawdzenia wiadomo\u015bci zdobytych podczas zaj\u0119\u0107 lekcyjnych, pod warunkiem, \u017ce ucze\u0144 opanowa\u0142 tre\u015bci nauczania w wyniku przeprowadzonych w szkole zaj\u0119\u0107 i jest w stanie samodzielnie zadania domowe wykona\u0107. (\u2026) Samodzielne wykonanie pracy domowej powinno by\u0107 dla ucznia \u017ar\u00f3d\u0142em satysfakcji i motywacji do nauki. Podejmuj\u0105c decyzj\u0119 dotycz\u0105c\u0105 liczby oraz jako\u015bci zadawanych prac domowych nauczyciel powinien bra\u0107 r\u00f3wnie\u017c pod uwag\u0119 obci\u0105\u017cenie uczni\u00f3w wynikaj\u0105ce np. z realizacji innych przedmiot\u00f3w. Im m\u0142odszy wiek dziecka, tym wi\u0119cej czasu po powrocie ze szko\u0142y powinno ono odpoczywa\u0107 i bawi\u0107 si\u0119. Natomiast im starszy ucze\u0144 i wy\u017cszy etap edukacyjny, tym cenniejsza jest jego praca samodzielna.\u201d<\/p>\n Nie spos\u00f3b z tym dyskutowa\u0107. Tak powinno by\u0107. Ale niestety cz\u0119sto nie jest.<\/p>\n <\/p>\n Pomagaj\u0105 si\u0119 uczy\u0107 czy zniech\u0119caj\u0105 do nauki?<\/strong><\/p>\n Gdyby urz\u0105dzi\u0107 s\u0105d nad pracami domowymi, obie strony sporu mia\u0142yby mocne argument\u00f3w. Obro\u0144cy twierdz\u0105, \u017ce utrwalaj\u0105 wiedz\u0119, pomagaj\u0105 zrozumie\u0107, przetwarza\u0107 informacje, ucz\u0105 systematyczno\u015bci, organizacji czasu i samodyscypliny i przygotowuj\u0105 do pracy zawodowej, nie m\u00f3wi\u0105c ju\u017c o egzaminach. Przeciwnicy m\u00f3wi\u0105, \u017ce ucz\u0105 tylko rutynowego powtarzania czynno\u015bci nabytych na lekcjach, ograniczaj\u0105 czas na w\u0142asny rozw\u00f3j, \u017cycie rodzinne i kontakty towarzyskie, \u017ce m\u0119cz\u0105 i nu\u017c\u0105, demotywuj\u0105 i zniech\u0119caj\u0105 do samodzielnego uczenia si\u0119. Jedni i drudzy mogliby si\u0119 powo\u0142a\u0107 na wyniki bada\u0144, co wi\u0119cej \u2013 jedni i drudzy mieliby du\u017co racji.<\/p>\n Warto tu jeszcze do\u0142o\u017cy\u0107 dwa przeciwstawne, ale ca\u0142kiem racjonalne argumenty. Praca w domu to \u2013 jakby nie liczy\u0107 \u2013 dodatkowy czas sp\u0119dzony na edukacji, kt\u00f3ry mo\u017cna policzy\u0107. To jakby ekstra 2-3 miesi\u0105ce nauki w roku szkolnym. Czy naprawd\u0119 sta\u0107 nas, by z tego rezygnowa\u0107? I mocny argument przeciwstawny: dzieci i nastolatki na og\u00f3\u0142 nie cierpi\u0105 prac domowych (doro\u015bli zreszt\u0105 zwykle te\u017c), a w XXI wieku du\u017co wa\u017cniejsza ni\u017c wiedza, kt\u00f3ra si\u0119 stale dezaktualizuje, jest wewn\u0119trzna potrzeba ci\u0105g\u0142ego uczenia si\u0119, szukania swojej drogi, ciekawo\u015b\u0107 i rado\u015b\u0107 z pokonywania trudno\u015bci. Je\u015bli jest co\u015b, co je zabija, to trzeba to zlikwidowa\u0107 lub ograniczy\u0107 do minimum.<\/p>\n Nie wiemy wprawdzie, jaki by\u0142by wyrok s\u0105du, wiemy natomiast, \u017ce sami w naszych szko\u0142ach musimy dzi\u015b stan\u0105\u0107 nie tyle w roli s\u0119dzi\u00f3w, co \u201emediator\u00f3w\u201d i pr\u00f3bowa\u0107 znale\u017a\u0107 takie rozwi\u0105zanie, by straty nie przewa\u017ca\u0142y nad korzy\u015bciami.<\/p>\n Bo praca domowa rozumiana jako wszystkie edukacyjne dzia\u0142ania, kt\u00f3re dziecko podejmuje poza lekcjami w szkole na pewno nigdy nie zniknie. M\u0142odzi ludzie ucz\u0105 si\u0119 zreszt\u0105 coraz wi\u0119cej z innych \u017ar\u00f3de\u0142 i w innych okoliczno\u015bciach. I to zjawisko b\u0119dzie si\u0119 nasila\u0107. Wa\u017cne \u017ceby to, czego uczymy si\u0119 w szkole i to, co rozwijamy poza szko\u0142\u0105 nie pozostawa\u0142o w izolacji czy konflikcie, \u017ceby te rzeczy \u201ewidzia\u0142y si\u0119\u201d nawzajem. Nie mo\u017cemy wi\u0119c upiera\u0107 si\u0119 przy XIX-wiecznej formule \u201e\u0107wiczenia do odrobienia\u201d, bo to nie dzia\u0142a tak, jak kiedy\u015b. Prac\u0119 w domu trzeba wymy\u015bli\u0107 na nowo. A skargi rodzic\u00f3w do RPO to tylko drobne \u015blady du\u017co g\u0142\u0119bszego p\u0119kni\u0119cia wymagaj\u0105cego przebudowy gmachu edukacji. Debata o zadaniach domowych to dobry pocz\u0105tek wi\u0119kszej rozmowy o strategiach uczenia si\u0119 przez ca\u0142e \u017cycie (Life Long Learning) i w ka\u017cdej jego chwili, ca\u0142\u0105 dob\u0119 przez ca\u0142y tydzie\u0144 (World Wide Learning) oraz – fundamentalnej debaty o edukacji na miar\u0119 dramatycznych wyzwa\u0144, kt\u00f3re stawia przed szko\u0142\u0105 XXI wiek.<\/p>\n <\/p>\n Ile zadawa\u0107? Wi\u0119cej, mniej a mo\u017ce wcale?<\/strong><\/p>\n Nie ma oczywi\u015bcie jednej obiektywnej miary. Wida\u0107 to w klasach, gdzie jedni uczniowie chcieliby pracowa\u0107 wi\u0119cej, inni \u2013 mniej. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 rodzic\u00f3w narzeka na nadmiar zada\u0144, ale prawie zawsze znajdzie si\u0119 kto\u015b, kto uwa\u017ca, \u017ce pracy domowej jest za ma\u0142o. Wida\u0107 to tak\u017ce, gdy przyjrzymy si\u0119 szko\u0142om, cho\u0107by liceom \u2013 s\u0105 takie, kt\u00f3re s\u0142yn\u0105 z konieczno\u015bci \u201ekucia\u201d, w innych, tak\u017ce dobrych – zada\u0144 domowych jest znacznie mniej. Jeszcze gdzie indziej prawie nie ma zada\u0144, s\u0105 za to wymagaj\u0105ce projekty.<\/p>\n Tak\u017ce ca\u0142e systemy edukacyjne r\u00f3\u017cni\u0105 si\u0119 mi\u0119dzy sob\u0105.\u00a0 I tak 15-latki w Szanghaju sp\u0119dzaj\u0105 nad zadaniami tygodniowo 13,8 godziny, ale osi\u0105gaj\u0105cy wysokie wyniki w mi\u0119dzynarodowych badaniach Finowie \u2013 tylko 2,8 godziny. \u015arednia OECD to 4,6 godziny, polskie nastolatki z 6,8 godz. s\u0105 wyra\u017anie powy\u017cej. W wielu szkolnych okr\u0119gach w USA przyjmuje si\u0119 opart\u0105 na badaniach zasad\u0119, \u017ce pocz\u0105wszy od 6-go roku \u017cycia mo\u017cna zadawa\u0107 nie wi\u0119cej ni\u017c 10 minut pracy domowej dziennie, dodaj\u0105c kolejne 10 minut w ka\u017cdej kolejnej klasie \u2013 w przypadku polskich dzieci oznacza\u0142oby to np. 30 minut w klasie drugiej, 70 minut w klasie sz\u00f3stej. Uwa\u017ca si\u0119 te\u017c, \u017ce domowa praca ucznia nie powinna przekroczy\u0107 120 minut dziennie! Zach\u0119camy, by sprawdzi\u0107, ile czasu efektywnej pracy zajmuj\u0105 uczniom r\u00f3\u017cnych waszych klas zadania domowe. W 2016 roku tysi\u0105ce hiszpa\u0144skich rodzic\u00f3w i nauczycieli\u00a0 zastrajkowa\u0142o z powodu przeci\u0105\u017cania dzieci zadaniami. 80% rodzic\u00f3w uwa\u017ca\u0142o, \u017ce zada\u0144 jest za du\u017co, a ponad po\u0142ow\u0119 \u2013 \u017ce \u017ale wp\u0142ywa to na ich \u017cycie domowe. Polscy rodzice raczej nie wyjd\u0105 w tej sprawie na ulice, ale cz\u0119sto maj\u0105 powa\u017cne pretensje do szko\u0142y, a wi\u0119c tak\u017ce jej dyrektora.<\/p>\n \u201eDziecko moje wraca do domu ok. 17.00, bo oboje z m\u0119\u017cem pracujemy, obiad i ok. 19 zasiadamy do pracy domowej (4 klasa). Odrabiamy do 21 lub 22 – rekord 22.20. Je\u017celi dziecko nie rozumie jakiego\u015b tematu, to nie ma kiedy mu wyt\u0142umaczy\u0107, bo po 22 to i ja mam m\u0119tlik po ca\u0142ym dniu. O przygotowaniu do klas\u00f3wki nie wspominam. Miesi\u0105c temu z matematyki na weekend mia\u0142 zadane 25 zada\u0144. Zacz\u0119li\u015bmy w sobot\u0119 o 12, sko\u0144czyli\u015bmy w niedziel\u0119 o 15, a gdzie inne przedmioty\u2026\u201d pisze na portalu \u201eGazety Wroc\u0142awskiej\u201d za\u0142amana matka. W wielu domach prace domowe s\u0105 \u017ar\u00f3d\u0142em napi\u0119\u0107, a nawet konflikt\u00f3w. Dzieci i nastolatki si\u0119 oci\u0105gaj\u0105 i oporuj\u0105, rodzice pr\u00f3buj\u0105 ich kontrolowa\u0107, a nawet poprawia\u0107\u00a0 wykresy czy wypracowania.<\/p>\n W Polsce rzadko s\u0142ycha\u0107 g\u0142osy, \u017ce nale\u017cy zadawa\u0107 jeszcze wi\u0119cej. Na szcz\u0119\u015bcie, bo z bada\u0144 wynika, \u017ce w przypadku m\u0142odszych uczni\u00f3w \u2013 mniej wi\u0119cej od I do VI klasy, nie wida\u0107 wyra\u017anego wp\u0142ywu prac domowych na osi\u0105gni\u0119cia edukacyjne. W starszych klasach zadania pomagaj\u0105 si\u0119 uczy\u0107, ale przy nadmiernym obci\u0105\u017ceniu, efekt bywa odwrotny. Stres i zniech\u0119cenie obni\u017ca motywacj\u0119 i zamiast poprawia\u0107 wyniki, je pogarsza. Trzeba wi\u0119c raczej zmniejsza\u0107 obci\u0105\u017cenie, zw\u0142aszcza m\u0142odszych dzieci, a starszym uczniom zadawa\u0107 mniej, ale w bardziej przemy\u015blany spos\u00f3b. Bo czasem mniej znaczy wi\u0119cej. Za to zadanie musi by\u0107 mocno powi\u0105zane z tym, co dzia\u0142o si\u0119 na lekcjach, powinno te\u017c trafia\u0107 w tzw.\u00a0 \u201estref\u0119 najbli\u017cszego rozwoju\u201d, czyli ma by\u0107 na tyle \u0142atwe, by ucze\u0144 m\u00f3g\u0142 je sam rozwi\u0105za\u0107, a r\u00f3wnocze\u015bnie musi zawiera\u0107 jakie\u015b wyzwanie, popycha\u0107 do przodu.<\/p>\n Co bardziej radykalni rodzice, a nawet nauczyciele i dyrektorzy postuluj\u0105 ca\u0142kowite odej\u015bcie od prac domowych. Dariusz Ch\u0119tkowski, polonista z \u0141odzi\u00a0 znany z ostrych pogl\u0105d\u00f3w, tak pisze na swym blogu: \u201ePrace domowe to skutek choroby, kt\u00f3ra dr\u0119czy polsk\u0105 o\u015bwiat\u0119. Albo tw\u00f3rcy podstaw programowych nie umiej\u0105 liczy\u0107, ile typowy nauczyciel jest w stanie nauczy\u0107 dzieci na swoich lekcjach, albo nie znaj\u0105 reali\u00f3w polskiej szko\u0142y. Podejrzewam, \u017ce jedno i drugie. Programy tworzone bez serca, lekcje prowadzone bez ducha \u2013 w efekcie ca\u0142a robota musi by\u0107 wykonana przez uczni\u00f3w w domu. A co do standard\u00f3w, o kt\u00f3re apeluje Rzecznik, to sprawa jest prosta. Ca\u0142a nauka w szkole, a zadania domowe tylko dla ch\u0119tnych i na sz\u00f3stk\u0119 (dla najbardziej ambitnych).\u201d Nie wdaj\u0105c si\u0119 tu w polemik\u0119 z t\u0105 radykaln\u0105 tez\u0105, chcemy jedynie pokaza\u0107, \u017ce gdy brak jest powa\u017cnej debaty, nauczyciele i szko\u0142y szukaj\u0105 rozwi\u0105za\u0144 w osamotnieniu i bez wzajemnego wsparcia. Jeste\u015bmy skazani na eksperymenty, kt\u00f3rych obiektem staj\u0105 si\u0119 dzieci.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" W ramach obszaru KULTURA EDUKACYJNA, najbardziej poruszaj\u0105cym dylematem okaza\u0142y si\u0119 prace domowe w polskich szko\u0142ach.\u00a0Dyskusja o tym, czy zadania domowe maj\u0105 sens i ile powinno si\u0119 zadawa\u0107, toczy si\u0119 na \u015bwiecie od dawna, ale w Polsce w ostatnich dw\u00f3ch latach nabra\u0142a szczeg\u00f3lnego impetu. Coraz cz\u0119\u015bciej pojawiaj\u0105 si\u0119 g\u0142osy, \u017ce dzieci i m\u0142odzi ludzie zbyt wiele […]<\/p>\n","protected":false},"author":4,"featured_media":0,"parent":810,"menu_order":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","template":"","meta":[],"yoast_head":"\n