W zapale og\u00f3lnonarodowej debaty o wygasaj\u0105cych gimnazjach i znikaj\u0105cych etatach nauczycielskich dziwnie cicho o planowanych zmianach w szkolnictwie zawodowym. Temat wydaje si\u0119 niewa\u017cny dla rodzic\u00f3w, chocia\u017c szko\u0142y \u201ebran\u017cowe\u201d i technika zawodowe stan\u0105 si\u0119 miejscem edukacji dla niemal po\u0142owy absolwent\u00f3w podstaw\u00f3wek. Jakich mo\u017cemy spodziewa\u0107 si\u0119 zmian i czy s\u0105 one faktycznie dobre, czy mo\u017ce tylko \u201edobre\u201d?<\/em><\/strong><\/p>\n <\/p>\n Niniejszy tekst powsta\u0142 na podstawie analizy tre\u015bci posiedze\u0144 sejmowych (komisji Edukacji, M\u0142odzie\u017cy i Nauki, podkomisji do spraw kszta\u0142cenia zawodowego), raportu NIK oraz wypowiedzi uzyskanych w rozmowach\u00a0 prywatnych.<\/em><\/strong><\/p>\n SYTUACJA, JAKA JEST<\/strong><\/p>\n Og\u00f3ln\u0105 charakterystyk\u0119 sytuacji najlepiej oprze\u0107 na obiektywnych danych; w tym wypadku jest do dyspozycji raport z przeprowadzonej od sierpnia 2015 do stycznia 2016 roku kontroli NIK. Jak z niego wynika, dobrze nie jest:<\/p>\n – a\u017c 40% samorz\u0105d\u00f3w powiatowych mia\u0142o trudno\u015bci z zapewnieniem odpowiednich warunk\u00f3w i infrastruktury do kszta\u0142cenia zawodowego; \u017ar\u00f3d\u0142o tych problem\u00f3w upatrywane jest w tym, \u017ce w latach poprzednich tworzono licea profilowane i licea zawodowe, kt\u00f3re powodowa\u0142y, \u017ce technika czy szko\u0142y zawodowe zanika\u0142y;<\/p>\n – ponad jedna trzecia (37) ankietowanych dyrektor\u00f3w szk\u00f3\u0142 uzna\u0142a, \u017ce wyposa\u017cenie wa\u017cne dla technicznej szko\u0142y jest przestarza\u0142e i niewystarczaj\u0105ce do realizacji program\u00f3w nauczania;<\/p>\n – za \u201eniewystarczaj\u0105ce\u201d uznano dzia\u0142ania organ\u00f3w prowadz\u0105cych i dyrektor\u00f3w szk\u00f3\u0142 kszta\u0142c\u0105cych m\u0142odzie\u017c w zawodach na rzecz dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy, w tym rozpoznanie rynku pracy i zapewnienie odpowiednich warunk\u00f3w i organizacji kszta\u0142cenia;<\/p>\n – system szkolnictwa zawodowego nie jest w pe\u0142ni skuteczny: \u015bwiadczy o tym zar\u00f3wno wysoki poziom bezrobocia w\u015br\u00f3d absolwent\u00f3w szk\u00f3\u0142 zawodowych (41%), jak r\u00f3wnie\u017c negatywna ocena umiej\u0119tno\u015bci przez pracodawc\u00f3w.<\/p>\n Najwy\u017csza Izba Kontroli wnioskuje do ministra edukacji narodowej o wprowadzenie zmian w sposobie finansowania szkolnictwa zawodowego, polegaj\u0105cych na powi\u0105zaniu mechanizm\u00f3w finansowania z bud\u017cetu pa\u0144stwa z faktycznymi kosztami kszta\u0142cenia w poszczeg\u00f3lnych zawodach<\/em><\/strong> oraz o monitorowanie efektywno\u015bci i skuteczno\u015bci rozwi\u0105za\u0144 indywidualnego kszta\u0142cenia z systemem kszta\u0142cenia zawodowego. Do organ\u00f3w prowadz\u0105cych szko\u0142y zawodowe skierowano apel o podj\u0119cie dzia\u0142a\u0144 na rzecz rozpoznania i dostosowania kierunk\u00f3w kszta\u0142cenia zawodowego do potrzeb rynku prac.<\/p>\n Dodatkowo MEN alarmuje o dramatycznej sytuacji w technikach, w kt\u00f3rych w latach 2012-2016 a\u017c 25% uczni\u00f3w albo przesz\u0142o do szk\u00f3\u0142 zawodowych, albo w og\u00f3le zrezygnowa\u0142o z kszta\u0142cenia lub z przyst\u0105pienia do egzamin\u00f3w maturalnych czy zawodowych.<\/p>\n SYTUACJA, JAKA MA BY\u0106<\/strong><\/p>\n Zdefiniowano cel g\u0142\u00f3wny prac nad zmianami: jest nim rozpowszechnienie dualnego systemu zawodowego i zbli\u017cenie kszta\u0142cenie zawodowego do rynku pracy<\/em><\/strong>.<\/p>\n MEN upatruje szansy w likwidacji tzw. technik\u00f3w uzupe\u0142niaj\u0105cych, zamiast kt\u00f3rych proponowana jest pi\u0119cioletnia i dwustopniowa struktura szk\u00f3\u0142 zawodowych (\u201ebran\u017cowych\u201d \u2013 zmiana nazwy ma zapewne s\u0142u\u017cy\u0107 odr\u00f3\u017cnieniu od dotychczasowej jednolitej struktury, poniewa\u017c tym mianem maj\u0105 by\u0107 r\u00f3wnie\u017c obj\u0119te szko\u0142y prowadz\u0105ce klasy wielozawodowe, kt\u00f3re stricte \u201ebran\u017cowymi\u201d bynajmniej nie s\u0105).<\/p>\n \u015aLEPA ULICZKA CZY SZANSA NA PRZYSZ\u0141O\u015a\u0106?<\/strong><\/p>\n Do ciekawych wniosk\u00f3w prowadzi analiza pewnego szczeg\u00f3\u0142u terminologicznego: ot\u00f3\u017c zar\u00f3wno szko\u0142a bran\u017cowa II stopnia, jak i pi\u0119cioletnie technikum ma dawa\u0107 dyplom \u201etechnika\u201d danej specjalno\u015bci zawodowej, chocia\u017c absolwenci b\u0119d\u0105 zdawa\u0107 nieco inny format egzaminu ko\u0144cz\u0105cego edukacj\u0119. Ucze\u0144 technikum otrzyma co prawda wykszta\u0142cenie og\u00f3lne na wy\u017cszym poziomie, ni\u017c ucze\u0144 szko\u0142y zawodowej-\u201ebran\u017cowej\u201d, ale MEN tak uzasadnia brak r\u00f3\u017cnic w tytule absolwenta: \u201etechnik po szkole bran\u017cowej II stopnia i po technikum b\u0119dzie mia\u0142 ten sam dyplom, bo b\u0119dzie si\u0119 kszta\u0142ci\u0142 w tym samym zakresie podstawy programowej \u2013 zawodowej<\/em><\/strong>\u201d.<\/p>\n Ministerstwo ma wizj\u0119, kt\u00f3ra le\u017cy u podstaw tego ujednolicenia tytu\u0142u absolwenta. Tak m\u00f3wi\u0142a o niej min. Wargocka: \u201eszko\u0142a bran\u017cowa ma by\u0107 szko\u0142\u0105 dla tej cz\u0119\u015bci m\u0142odzie\u017cy, kt\u00f3ra w zasadzie nie planuje podj\u0119cia studi\u00f3w wy\u017cszych <\/em><\/strong>Ca\u0142a filozofia szko\u0142y bran\u017cowej to dobre przygotowanie zawodowe dla \u015bredniego personelu technicznego i dla pracownik\u00f3w ni\u017cszych szczebli.\u201d. Co wi\u0119cej, informuje si\u0119 wprost: \u201eanaliza potrzeb rynku pracy i potrzeb uczni\u00f3w wskazuje \u017ce nie ma podstaw dla powtarzania w szko\u0142ach zawodowych programu kszta\u0142cenia og\u00f3lnego\u201d. To bardzo zaw\u0119\u017cone postrzeganie \u015bwiata, niegodne rz\u0105dz\u0105cych. Jasne, \u017ce rynek woli pracownika, kt\u00f3ry biegle obs\u0142uguje maszyny – nie musi czyta\u0107 ani my\u015ble\u0107. Potrzeb\u0105 ucznia te\u017c nie jest, oczywi\u015bcie, \u015bl\u0119czenie nad ksi\u0105\u017ckami. A co jest potrzeb\u0105 ca\u0142ego spo\u0142ecze\u0144stwa? Przysz\u0142o\u015b\u0107 nale\u017cy do tych kraj\u00f3w, kt\u00f3rych gospodarka opiera si\u0119 na ludziach posiadaj\u0105cych wysokie kompetencje tw\u00f3rcze i samosterownych. Mo\u017ce jednak warto przychylniej spojrze\u0107 na kszta\u0142cenie og\u00f3lne, kt\u00f3re na og\u00f3\u0142 sprzyja rozwojowi w tych obszarach?<\/p>\n Z ust pos\u0142a Sprawki pad\u0142o wezwanie do \u201eodwagi powrotu do sytuacji sprzed 1999 roku\u201d, kiedy to \u201eo\u015bwiata by\u0142a na tyle odwa\u017cna, \u017ce potrafi\u0142a powiedzie\u0107 absolwentowi \u00f3smej klasy, czy on \u2013 m\u00f3wi\u0105c kolokwialnie \u2013 nadaje si\u0119 do kszta\u0142cenia w szkole ko\u0144cz\u0105cej si\u0119 matur\u0105 czy te\u017c nie<\/em><\/strong>\u201d.\u00a0To stanowisko, aczkolwiek nale\u017cy doceni\u0107 uczciwo\u015b\u0107 stawiania sprawy, oznacza t\u0119sknot\u0119 do peerelowskiej stratyfikacji spo\u0142ecznej. W tamtych mrocznych czasach deklarowano wprawdzie, \u017ce \u201ewszyscy s\u0105 r\u00f3wni\u201d, ale praktyka spo\u0142eczna zasadza\u0142a si\u0119 na szybkiemu i bezlitosnemu sortowaniu ludzi na \u201einteligentnych\u201d i tych innych, tworz\u0105cych \u201edumn\u0105 klas\u0119 robotnicz\u0105\u201d. Nie brano pod uwag\u0119, \u017ce czternastolatek mo\u017ce rozwin\u0105\u0107 skrzyd\u0142a dopiero p\u00f3\u017aniej. Takie dziecko trafia\u0142o do szko\u0142y o bardzo niskim poziomie kszta\u0142cenia og\u00f3lnego i na dobr\u0105 spraw\u0119 by\u0142o skazane na uzyskanie kwalifikacji wy\u0142\u0105cznie zawodowych, i to nierzadko na niskim poziomie.<\/p>\n W latach dziewi\u0119\u0107dziesi\u0105tych reformatorzy systemu o\u015bwiaty wychodzili z za\u0142o\u017cenia, i\u017c potencja\u0142 intelektualny czy te\u017c \u015bwiadomo\u015b\u0107 ch\u0119ci uzyskania lepszego wykszta\u0142cenia mo\u017ce si\u0119 ujawni\u0107 p\u00f3\u017aniej. Nale\u017ca\u0142o wi\u0119c pomy\u015ble\u0107 o takiej organizacji szkolnictwa, kt\u00f3ra nie zamyka\u0142aby im drogi do rozwoju. By\u0107 mo\u017ce zmiany s\u0105 potrzebne, ale tego tak naprawd\u0119 nie wiemy, bo dokonywane s\u0105 bezrefleksyjnie, zanim mo\u017cna by\u0142oby obiektywnie oceni\u0107 wyniki ostatnich reform, o czym m\u00f3wi\u0142a by\u0142a minister o\u015bwiaty, pos\u0142anka Szumilas: \u201eje\u017celi zmiany w szkolnictwie zawodowym nie s\u0105 zwi\u0105zane z nazw\u0105 szk\u00f3\u0142, tylko z filozofi\u0105 kszta\u0142cenia, przygotowania ucznia \u2013 podzia\u0142 zawodu na kwalifikacje, przygotowanie podstawy programowej z pracodawcami, dostosowanie podstaw programowych do wymog\u00f3w rynku pracy \u2013 to wszystko to zdarzy\u0142o si\u0119 w 2012 r. Pierwsi kszta\u0142ceni wed\u0142ug tego systemu weszli na rynek, czyli zdali egzamin w 2015 r. Trudno na bazie tego jednego rocznika ocenia\u0107 efektywno\u015b\u0107 reformy z 2012 r<\/em><\/strong>. Chcia\u0142abym us\u0142ysze\u0107, jak te wska\u017aniki, o kt\u00f3rych pa\u0144stwo m\u00f3wicie, maj\u0105 si\u0119 do raport\u00f3w NIK na temat szkolnictwa zawodowego z poprzednich lat\u201d.<\/p>\n Taka jest nieszcz\u0119sna sytuacja edukacji uwik\u0142anej w rozgrywki polityczne.<\/p>\n Ale t\u0119sknota za wczesn\u0105 i bezpardonow\u0105 selekcj\u0105 nie jest politycznie poprawna dla formacji, kt\u00f3ra deklaruje szacunek dla \u201esuwerena\u201d. Nie wolno powiedzie\u0107 narodowi, \u017ce jego dzieci \u201enie maj\u0105 szansy na matur\u0119\u201d. W\u0142a\u015bnie ta przes\u0142anka funduje osobliw\u0105 schizofreni\u0119 proponowanego systemu, w kt\u00f3rym, jak m\u00f3wi min. Wargocka, \u201ekiedy m\u00f3wimy o szkole bran\u017cowej II stopnia, to m\u00f3wimy o mo\u017cliwo\u015bci zdobycia matury; jest to wym\u00f3g podstawowy, aby system edukacji by\u0142 systemem dro\u017cnym i \u017ceby ka\u017cdy m\u0142ody cz\u0142owiek, je\u017celi ma takie ambicje, zdolno\u015bci, mo\u017cliwo\u015bci i w jakim\u015b okresie swojego \u017cycia podejmuje decyzj\u0119, \u017ce egzamin maturalny jest mu potrzebny dla dalszego kszta\u0142cenia, mia\u0142 tak\u0105 mo\u017cliwo\u015b\u0107\u201d.<\/p>\n Og\u0142oszony w czerwcu projekt zak\u0142ada\u0142 wprowadzenie osobnego rodzaju matury, nazwanej \u201ebran\u017cow\u0105\u201d. Pomys\u0142 sprowokowa\u0142 do pyta\u0144: jak zapewnicie, \u017ce uczniowie w ci\u0105gu dw\u00f3ch lat opanuj\u0105 program kszta\u0142cenia og\u00f3lnego na poziomie, jaki umo\u017cliwia czteroletnia nauka w liceum? W obliczu krytyki wycofano si\u0119 z tej koncepcji, ale oto wr\u00f3ci\u0142a tylnymi drzwiami. Ze znowelizowanego Prawa o\u015bwiatowego znikn\u0119\u0142a nazwa \u201ematury bran\u017cowej\u201d; jest ona jednak nadal u\u017cywana przez przedstawicieli ministerstwa edukacji (minister Wargocka: \u201e<\/em><\/strong>matura bran\u017cowa nie jest matur\u0105 gorsz\u0105\u201d<\/em><\/strong>). T\u0119 matur\u0119 po szkole bran\u017cowej II stopnia ucze\u0144 ma zdawa\u0107 z j\u0119zyka polskiego, matematyki i j\u0119zyka obcego na poziomie podstawowym. I to wystarczy, bowiem wym\u00f3g zaliczenia przynajmniej jednego przemiotu na poziomie rozszerzonym zostanie zaspokojony poprzez uznanie za takowy egzaminu zawodowego. Tyle wystarczy, by przed absolwentem otworzy\u0142y si\u0119 wrota uczelni wy\u017cszych. Min. Wargocka poinformowa\u0142a bowiem, \u017ce uzyskano ju\u017c porozumienie resortowe i ministerstwo szkolnictwa wy\u017cszego zgadza si\u0119, by taka matura stanowi\u0142a podstaw\u0119 dopuszczaj\u0105c\u0105 do rekrutacji na studia wy\u017csze.<\/p>\n Nie bardzo wiadomo, jak si\u0119 do tego ma autonomia wy\u017cszych uczelni, kt\u00f3re maj\u0105 prawo okre\u015bla\u0107 swoje kryteria naboru. Przedstawicielka Fundacji Przestrze\u0144 dla Edukacji i Ruchu Spo\u0142ecznego Obywatele dla Edukacji, p. Grudzi\u0144ska, pytaj\u0105c o uczelnie, kt\u00f3re s\u0105 gotowe przyjmowa\u0107 takich absolwent\u00f3w, us\u0142ysza\u0142a jedynie, \u017ce \u201ena razie za wcze\u015bnie na zg\u0142oszenia konkretnych uczelni, chocia\u017c jest ju\u017c zainteresowanie rektor\u00f3w niekt\u00f3rych wy\u017cszych szk\u00f3\u0142 zawodowych i politechnik<\/em><\/strong>\u201d. Rzecz w tym, \u017ce owo zainteresowanie zosta\u0142o zg\u0142oszone w czerwcu ubieg\u0142ego roku, w trakcie konferencji w Wa\u0142brzychu, kiedy \u017caden z rektor\u00f3w nie zna\u0142 szczeg\u00f3\u0142\u00f3w \u201ematury bran\u017cowej\u201d.<\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n KSZTA\u0141CI\u0106 PRAWDZIWYCH FACHOWC\u00d3W<\/strong><\/p>\n Obecna sytuacja r\u00f3\u017cowa nie jest; raport pokontrolny NIK nie pozostawia z\u0142udze\u0144:<\/p>\n \u201eNiezadowalaj\u0105ce warunki kszta\u0142cenia zaobserwowali\u015bmy w 80% szk\u00f3\u0142. Warto powiedzie\u0107, \u017ce w 2012 r., gdy minister edukacji narodowej wprowadzi\u0142 zmiany w systemie kszta\u0142cenia zawodowego \u2013 m. in. obejmowa\u0142y one wprowadzenie nowej podstawy programowej \u2013 bardzo wiele szk\u00f3\u0142, oko\u0142o po\u0142owy, informowa\u0142o ministra, \u017ce ma trudno\u015bci z odpowiednim dostosowaniem warunk\u00f3w kszta\u0142cenia do wymaga\u0144 nowej podstawy programowej.<\/p>\n W kwestii bazy dydaktycznej pytali\u015bmy ekspert\u00f3w, dyrektor\u00f3w szk\u00f3\u0142, \u017ceby powiedzieli, czy baza, kt\u00f3r\u0105 dysponuj\u0105, jest wystarczaj\u0105ca do realizacji program\u00f3w kszta\u0142cenia. A\u017c 37% dyrektor\u00f3w szk\u00f3\u0142 odpowiedzia\u0142o, \u017ce nie jest, bo w du\u017cej mierze jest przestarza\u0142a.<\/p>\n Stwierdzili\u015bmy r\u00f3wnie\u017c przypadki uruchomiania kierunk\u00f3w kszta\u0142cenia wbrew negatywnym opiniom powiatowej i wojew\u00f3dzkiej rady zatrudnienia. Z naszych bada\u0144 wynika, \u017ce mamy do czynienia z poda\u017cowym modelem kszta\u0142cenia zawodowego.\u201d<\/p>\n Warto by\u0142oby pozna\u0107 odpowied\u017a na pytanie, czemu w 2015 roku wi\u0119kszo\u015b\u0107 szk\u00f3\u0142 kszta\u0142ci\u0142a w \u201eniezadowalaj\u0105cych warunkach\u201d, skoro trzy lata wcze\u015bniej ministerstwo dostawa\u0142o informacj\u0119 o trudno\u015bciach z realizacj\u0105 nowych wymog\u00f3w. Czy to urz\u0105d centralny zlekcewa\u017cy\u0142 apele, czy zawiod\u0142y organa prowadz\u0105ce, czy same szko\u0142y nie wykorzysta\u0142y wszystkich szans? Taka ewaluacja pozwoli\u0142aby zapewne unikn\u0105\u0107 rozczarowa\u0144 w przysz\u0142o\u015bci, by \u201ePolak po szkodzie nie pozosta\u0142 g\u0142upi\u201d.<\/p>\n Warto te\u017c przeanalizowa\u0107 przyczyny, dla kt\u00f3rych powiaty prowadzi\u0142y szko\u0142y produkuj\u0105ce przysz\u0142ych bezrobotnych. Prawdopodobnie dla obu problem\u00f3w kluczowe by\u0142y kwestie finansowe. Czy obecne projekty zmian uwzgl\u0119dniaj\u0105 mechanizmy wykluczaj\u0105ce dalsze funkcjonowanie niepo\u017c\u0105danych sytuacji?<\/p>\n \u201eW ramach projektu Partnerstwo na rzecz kszta\u0142cenia zawodowego zosta\u0142 dokonany przegl\u0105d podstaw programowych w kszta\u0142ceniu zawodowym. Efekty prac pierwszego etapu tego projektu s\u0105 zawarte w nowym rozporz\u0105dzeniu o klasyfikacji oraz podstawach programowych. Dyrektorzy szk\u00f3\u0142 i nauczyciele od 1 wrze\u015bnia 2017 r. spotkaj\u0105 si\u0119 z nowymi rozwi\u0105zaniami w obszarze tych zawod\u00f3w, kt\u00f3re posiada\u0142y w technikum wi\u0119cej ni\u017c dwie kwalifikacje, a w zasadniczej szkole zawodowej \u2013 teraz bran\u017cowej \u2013 w tych zawodach, gdzie by\u0142y dwie lub trzy kwalifikacje\u201d \u2013 wyja\u015bnia MEN.<\/p>\n Podobno w wyniku analizy umiej\u0119tno\u015bci wymaganych przy wykonywaniu danego zawodu, koniecznych dla opracowania programu kszta\u0142cenia, w przypadku zawod\u00f3w wielokwalifikacyjnych bywa i tak, \u017ce b\u0119dzie jedna kwalifikacja uzyskiwana na poziomie I stopnia, a kolejna w trakcie nauki w szkole II stopnia.<\/p>\n <\/p>\n Na temat wspomnianych prac nad opisem kwalifikacji, padaj\u0105 sprzeczne komentarze; zwolennicy obecnych rozwi\u0105za\u0144 m\u00f3wi\u0105 o \u201edog\u0142\u0119bnej analizie\u201d, kt\u00f3ra poprzedzi\u0142a proces zmian opisu niekt\u00f3rych zawod\u00f3w, ich przeciwnicy za\u015b oskar\u017caj\u0105 o \u201eokrajanie maj\u0105ce s\u0142u\u017cy\u0107 dopasowaniu do modelu dwustopniowego\u201d.<\/p>\n KSZTA\u0141CENIE DUALNE RECEPT\u0104 NA WSZYSTKO? <\/strong><\/p>\n Ministerstwo powtarza, jak mantr\u0119, \u017ce stawia na kszta\u0142cenie dualne (czyli takie, w kt\u00f3rym \u2013 m\u00f3wi\u0105c z grubsza \u2013 szko\u0142a prowadzi edukacj\u0119 og\u00f3ln\u0105 i zawodow\u0105 w zakresie teoretycznym, a kszta\u0142cenie praktyczne odbywa si\u0119 u pracodawcy). To na pewno jedna z mo\u017cliwo\u015bci edukacji zawodowej. Ale nie jedyna, i nie zawsze praktyczna. Niekoniecznie uspokajaj\u0105 wyznania wiary pos\u0142anki Cicholskiej: \u201eby\u0142am w Niemczech w szkole zawodowej. Idziemy w dobrym kierunku, bo to jest model niemiecki. Tam si\u0119 sprawdzi\u0142<\/em><\/strong>\u201d, bo wiadomo, \u017ce rozwi\u0105zania sprawdzone w jednym modelu gospodarczym nie s\u0105 w\u0142a\u015bciwe w innym; ale nawet w Niemczech trwa obecnie dyskusja nad celowo\u015bci\u0105 (i op\u0142acalno\u015bci\u0105!) systemu, kt\u00f3ry przygotowuje wy\u0142\u0105cznie do pracy u konkretnego pracodawcy. Paradoksalnie to, co przedstawiciel NSZZ, p. \u015awierczek, traktuje jako pozytyw (\u201eNale\u017cy wspiera\u0107 kszta\u0142cenie dualne, czyli pracodawcy zwi\u0105zani ze szkolnictwem i \u0142o\u017c\u0105cy na jego utrzymanie, by po zako\u0144czeniu edukacji ucze\u0144 m\u00f3g\u0142 pracowa\u0107 na znanych sobie maszynach\u201d), staje si\u0119 przyczyn\u0105 tragedii, gdy np. pracodawca splajtuje.<\/p>\n Tymczasem zdecydowanie zbyt ma\u0142o wagi przyk\u0142ada si\u0119 do klas wielozawodowych, kt\u00f3re s\u0105 jedyn\u0105 rozs\u0105dn\u0105 recept\u0105 na terenach pozbawionych rozwini\u0119tej infrastruktury bran\u017cowej (przemys\u0142owej). Stanowczo wypowiada\u0142 si\u0119 w tym duchu pose\u0142 Sprawka (PiS): powiaty ziemskie powinny uzyska\u0107 solidne zach\u0119ty dla tworzenia i prowadzenia szk\u00f3\u0142, kt\u00f3re zaspokoj\u0105 zr\u00f3\u017cnicowane i liczebnie niewysokie potrzeby lokalnego rynku pracy. S\u0119k w tym, \u017ce tego rodzaju edukacja jest bardziej kosztowna, ni\u017c kszta\u0142cenie typowo bran\u017cowe. To wyja\u015bnia krytykowan\u0105, i faktycznie szkodliw\u0105, \u201epolityk\u0119 poda\u017cow\u0105\u201d powiatowych JST.<\/p>\n \u00a0<\/strong><\/p>\n Natomiast wszyscy, nie wy\u0142\u0105czaj\u0105c przedstawicieli opozycji, pozytywnie oceniaj\u0105 zapowiedzi wspierania rozwoju doradztwa zawodowego, chocia\u017c liczba godzin przeznaczonych na doradztwo w ram\u00f3wce szko\u0142y podstawowej jest przez \u201epraktykuj\u0105cych\u201d doradc\u00f3w oceniana na niewystarczaj\u0105c\u0105. Minister Wargocka podkre\u015bla\u0142a, \u017ce nale\u017cy budowa\u0107 struktur\u0119, w kt\u00f3rej doradztwo w szko\u0142ach \u201emusi nabra\u0107 modelu bardziej aktywnego, wi\u0119kszego po\u0142\u0105czenia z pracodawcami i nie mo\u017ce odbywa\u0107 si\u0119 w zamkni\u0119tych salach lekcyjnych\u201d. Oczywi\u015bcie warto pami\u0119ta\u0107, \u017ce takie ruchu wi\u0105\u017c\u0105 si\u0119 z wy\u017cszymi wydatkami. Oby nie sta\u0142o si\u0119, tak, jak to si\u0119 niemal zawsze dzieje \u2013 ministerstwo tworzy ambitne wizje, oczekuj\u0105c od wykonawc\u00f3w znalezienia \u015brodk\u00f3w na ich realizacj\u0119.<\/p>\n W ten spos\u00f3b przegl\u0105d stanowisk doprowadzi\u0142 do kwestii kluczowej: finansowania.<\/p>\n <\/p>\n FINANSOWANIE: NIEWIELE \u201eDOBRYCH ZMIAN\u201d<\/strong><\/p>\n Raport Naczelnej Izby Kontroli wyja\u015bnia przyczyny wielu niedom\u00f3g:<\/p>\n \u201eSpos\u00f3b finansowania szkolnictwa zawodowego z bud\u017cetu pa\u0144stwa nie uwzgl\u0119dnia faktycznie ponoszonych koszt\u00f3w kszta\u0142cenia zawodowego. Utrudnia to w\u0142adzom samorz\u0105dowym podj\u0119cie decyzji o uruchomieniu kosztownych, ale atrakcyjnych kierunk\u00f3w kszta\u0142cenia<\/em><\/strong>. W rezultacie, sytuacja ta utrwala model szkolnictwa zawodowego, w kt\u00f3rym o uruchomieniu nowego kierunku kszta\u0142cenia nie decyduj\u0105 potrzeby uczni\u00f3w i rynku pracy, ale g\u0142\u00f3wnie zasoby infrastrukturalne oraz kadrowe posiadane przez dany samorz\u0105d.\u201d<\/p>\n Samorz\u0105dy otrzymuj\u0105 \u015brodki praktycznie z jednego \u017ar\u00f3d\u0142a \u2013 wg NIK-u 96% \u017ar\u00f3de\u0142 finansowania to \u015brodki bud\u017cetowe. Poziom finansowania pozabud\u017cetowego, w przeciwie\u0144stwie do takich kraj\u00f3w, jak Niemcy, jest na bardzo niskim poziomie.<\/p>\n Z raportu jasno wynika, \u017ce poprzednim rz\u0105dom nie uda\u0142o si\u0119 doprowadzi\u0107 do sytuacji, w kt\u00f3rej pracodawc\u0119 wsp\u00f3\u0142uczestniczyliby w kosztach kszta\u0142cenia swoich przysz\u0142ych fachowc\u00f3w. Poniewa\u017c trudno oczekiwa\u0107 od przedsi\u0119biorc\u00f3w \u201echarytatywy systemowej\u201d, nale\u017cy te stwierdzenia interpretowa\u0107 w ten spos\u00f3b, \u017ce zabrak\u0142o rozs\u0105dnych mechanizm\u00f3w stymuluj\u0105cych. M\u00f3wi\u0105c prosto: prowadz\u0105cy firm\u0119 komercyjn\u0105 musi wiedzie\u0107, \u017ce ka\u017cdy wydatek jako\u015b si\u0119 w przysz\u0142o\u015bci op\u0142aci, przy czym przynajmniej w cz\u0119\u015bci ta przysz\u0142o\u015b\u0107 powinna by\u0107 w granicy wzroku; jest to szczeg\u00f3lnie wa\u017cne w okresach gorszej koniunktury gospodarczej.<\/p>\n Obecny rz\u0105d silnie stawia na rozw\u00f3j kszta\u0142cenia dualnego, kt\u00f3re jest oparte na wsp\u00f3\u0142udziale pracodawc\u00f3w: nie zapominaj\u0105c o omawianych ju\u017c zastrze\u017ceniach do tego modelu jako panaceum na wszelkie bol\u0105czki szkolnictwa zawodowego, nale\u017cy wi\u0119c pyta\u0107, sk\u0105d sp\u0142yn\u0105 \u015brodki, uzupe\u0142niaj\u0105ce wydatki bud\u017cetowe. W raporcie NIK-u czytamy bowiem wprost: \u201eSpos\u00f3b finansowania szkolnictwa zawodowego z bud\u017cetu pa\u0144stwa nie uwzgl\u0119dnia faktycznych potrzeb kszta\u0142cenia w poszczeg\u00f3lnych zawodach. Dane, kt\u00f3re zosta\u0142y przyj\u0119te w ramach obliczania algorytmu subwencji o\u015bwiatowej, nie r\u00f3\u017cnicuj\u0105, czy organ prowadzi kszta\u0142cenie w zakresie np. technikum ekonomicznego, czy du\u017co dro\u017csze np. technikum poligraficzne albo gastronomiczne. To warunkuje decyzje organu, czy prowadzi on kszta\u0142cenie, kt\u00f3re jest akurat potrzebne, w obszarze \u2013 powiedzmy \u2013 poligrafii, czy te\u017c zatrzymuje si\u0119 na takim kszta\u0142ceniu, kt\u00f3re jest mniej kosztowne.\u201d Je\u017celi utrzyma si\u0119 struktura finansowania w obecnym systemie subwencji z bud\u017cetu, samorz\u0105dy najprawdopodobniej nadal nie b\u0119d\u0105 ch\u0119tne do prowadzenia plac\u00f3wek dro\u017cszych w utrzymaniu, a absolwenci \u2013 szczeg\u00f3lnie na terenach o s\u0142abej infrastrukturze przemys\u0142u i us\u0142ug \u2013 do\u0142\u0105cz\u0105 do grupy m\u0142odych bezrobotnych.<\/p>\n Minister Wargocka wyja\u015bnia, \u017ce rz\u0105d my\u015bli o \u2018\u2019stworzeniu systemu zach\u0119t dla pracodawc\u00f3w, aby przyjmowali uczni\u00f3w na praktyki zawodowe i organizowali u siebie zaj\u0119cia praktyczne\u201d. Nie bardzo wiadomo, jak w tym kontek\u015bcie rozumie\u0107 kolejne stwierdzenie: \u201e\u2026by r\u00f3wnolegle z rozwojem kszta\u0142cenia dualnego na tych terenach, gdzie pracodawcy licznie nie wyst\u0119puj\u0105, zadba\u0107 o baz\u0119 szkoln\u0105\u201d \u2013 jak mo\u017cna na takich terenach wspiera\u0107 kszta\u0142cenie dualne, kt\u00f3rego cz\u0119\u015b\u0107 praktyczna odbywa si\u0119 u pracodawcy?<\/p>\n Ministerstwo wprost zapowiada, \u017ce \u201euczniowie, kt\u00f3rzy podejmuj\u0105 kszta\u0142cenie w systemie dualnym, b\u0119d\u0105 mogli liczy\u0107 na wy\u017csze wynagrodzenia z tytu\u0142u zatrudnienia na umow\u0119 pracownika m\u0142odocianego \u2013 obecnie wynagrodzenia si\u0119gaj\u0105 4, 5, 6% najni\u017cszego wynagrodzenia, a w tych krajach europejskich, w kt\u00f3rych kszta\u0142cenie dualne jest zorganizowane we wsp\u00f3\u0142pracy z pracodawcami, po analizach koszt\u00f3w kszta\u0142cenia zawodowego, jak r\u00f3wnie\u017c korzy\u015bci, jakie przedsi\u0119biorstwa osi\u0105gaj\u0105 z tytu\u0142u zatrudnienia m\u0142odocianych pracownik\u00f3w, te wynagrodzenia si\u0119gaj\u0105 nawet 20%.\u201d<\/p>\n Po wyliczeniu obietnic nast\u0119puje pierwszy konkret: odno\u015bne Ministerstwa (MEN, Ministerstwo Pracy, Ministerstwo Rozwoju) \u201eprzejrz\u0105 Fundusz\u00a0 Pracy w poszukiwaniu finansowania dzia\u0142a\u0144 pracodawc\u00f3w wsp\u00f3\u0142pracuj\u0105cych z systemem kszta\u0142cenia zawodowego (np. prowadz\u0105 sta\u017ce nauczycielskie i praktyki uczniowskie<\/em><\/strong>). Wobec wzrostu gospodarczego wp\u0142ywy na Fundusz wzrastaj\u0105 co pozwoli zaspokoi\u0107 potrzeby. Te dzia\u0142ania s\u0105 dopiero inicjowane (zamiar zako\u0144czenia prac w tym modelu w 2019 roku).\u201d<\/p>\n Nie ma wi\u0119c mowy o opracowaniu sprawnego mechanizmu bod\u017ac\u00f3w finansowych, jest zapowied\u017a rozwi\u0105zania de facto<\/em> bud\u017cetowego. A co z sugerowanymi przez NIK zmianami w algorytmie subwencji, uwzgl\u0119dniaj\u0105cym kosztoch\u0142onno\u015b\u0107 kszta\u0142cenia w poszczeg\u00f3lnych zawodach? \u201dJest to wniosek, kt\u00f3ry trzeba bardzo g\u0142\u0119boko przeanalizowa\u0107 i rozwa\u017cy\u0107\u201d.<\/p>\n Nale\u017cy si\u0119 wi\u0119c obawia\u0107, \u017ce w zakresie finansowania centralnego sytuacja si\u0119 nie zmieni i jak obecnie, stan kszta\u0142cenia zawodowego w zakresie finansowanym przez samorz\u0105dy b\u0119dzie w du\u017cej mierze zale\u017ca\u0142 od zasobno\u015bci danej jednostki (obecnie powiaty miejskie \u0142o\u017c\u0105 \u015brednio 1000 z\u0142 wi\u0119cej na ucznia, ni\u017c powiaty ziemskie \u2013 wiejskie).<\/p>\n Do takiego stanowiska rz\u0105du krytycznie odnosi si\u0119 pose\u0142 Sprawka (PiS): \u201eodpowied\u017a jest niezadowalaj\u0105ca, nale\u017cy zaingerowa\u0107 w spos\u00f3b podzia\u0142u subwencji na poziomie samorz\u0105du (powiaty otrzymuj\u0105 obecnie mniej, wi\u0119c pogorszy\u0142y si\u0119 warunki finansowania szkolnictwa zawodowego). Przy niezmienionej \u0142\u0105cznej kwocie subwencji spowoduje, \u017ce w powiatach ziemskich nast\u0105pi pogorszenie. W powiatach ziemskich trudno skompletowa\u0107 klasy jednozawodowe i przy braku wsparcia klas wielozawodowych na tych terenach szkolnictwo zawodowe zginie\u201d.<\/p>\n R\u00f3wnie\u017c opozycja, g\u0142osem pos\u0142anki Szumilas (PO), zauwa\u017ca: \u201eSama pani minister przyzna\u0142a, \u017ce ta zmiana, kt\u00f3ra jest wprowadzana, nie daje odpowiedzi na pytanie, jak zach\u0119ci\u0107 pracodawc\u00f3w do wsp\u00f3\u0142odpowiedzialno\u015bci i wsp\u00f3\u0142finansowania szkolnictwa zawodowego. Powielacie pa\u0144stwo te\u00a0 rozwi\u0105zania, kt\u00f3re wprowadzone zosta\u0142y w 2012 r., czyli w\u0142\u0105czenie pracodawc\u00f3w do tworzenia podstawy programowej, podpisywanie um\u00f3w o praktyki – to wszystko, ju\u017c si\u0119 dzia\u0142o w systemie edukacji przed reform\u0105 z 2012 r.\u201d<\/p>\n SZKO\u0141A NAUCZYCIELEM STOI\u2026<\/strong><\/p>\n Na zako\u0144czenie warto przytoczy\u0107 g\u0142os, kt\u00f3ry rozbrzmia\u0142 jak \u00f3w \u201eg\u0142os proroka na pustyni\u201d.<\/p>\n Ot\u00f3\u017c w wielu wypowiedziach \u2013 przede wszystkim przedstawicieli samorz\u0105d\u00f3w, ale i pos\u0142\u00f3w wszelkich nurt\u00f3w politycznych \u2013 pojawia\u0142y si\u0119 uwagi o konieczno\u015bci promowania szkolnictwa zawodowego, kt\u00f3re obecnie w oczach rodzic\u00f3w i uczni\u00f3w jest bardzo negatywn\u0105 opcj\u0105 wyboru. Pose\u0142 Sprawka zwr\u00f3ci\u0142 uwag\u0119 na kwesti\u0119 istotn\u0105 dla poziomu nie tylko samego kszta\u0142cenia, ale i popularyzacji szkolnictwa zawodowego: \u201e\u017beby mie\u0107 uczni\u00f3w, to opr\u00f3cz zapewnienia im warunk\u00f3w organizacyjno-finansowych, trzeba zapewni\u0107, \u017ceby kszta\u0142cenie by\u0142o bardzo atrakcyjne. B\u0119dzie ono atrakcyjne, je\u017celi b\u0119d\u0105 je robili \u015bwietnie przygotowani nauczyciele<\/em><\/strong>. Prosz\u0119 pa\u0144stwa, w tej chwili \u2013 jestem po rozmowie z nauczycielami w Lublinie \u2013 ratuje kszta\u0142cenie zawodowe kadra, kt\u00f3ra jest ju\u017c w wieku emerytalnym. M\u0142odzi in\u017cynierowie absolutnie nie s\u0105 zainteresowani prac\u0105 w szkole. Je\u017celi nie zmienimy sytuacji finansowej, kt\u00f3ra jest pochodn\u0105 poziomu wynagrodzenia kadry w systemie, to nie b\u0119dziemy mieli \u017cadnego post\u0119pu. Jeszcze raz podkre\u015blam, nie ma w tej chwili zainteresowania prac\u0105 w szkolnictwie zawodowym<\/em><\/strong>.<\/p>\n \u201eO jej atrakcyjno\u015bci, opr\u00f3cz wynagrodzenia, decyduje r\u00f3wnie\u017c przygotowanie nauczycieli. M\u00f3wimy o doradztwie zawodowym jako elemencie marketingu, pewnego zach\u0119cania dzieci i m\u0142odzie\u017cy do p\u00f3j\u015bcia, ale nie mamy kompletnie doradztwa metodycznego<\/em><\/strong>. Doradztwo metodyczne dla nauczycieli kszta\u0142cenia zawodowego ma zupe\u0142nie inn\u0105 specyfik\u0119 ni\u017c dla nauczycieli kszta\u0142cenia og\u00f3lnego. Nie ma na to \u017cadnego pomys\u0142u, ani poprzednie, ani obecne Ministerstwo Edukacji Narodowej, nie przedstawi\u0142y \u017cadnej propozycji, w jaki spos\u00f3b rozwi\u0105za\u0107 problem doskonalenia nauczycieli kszta\u0142cenia zawodowego<\/em><\/strong>. Zmiany w tych dw\u00f3ch kierunkach s\u0105 najbardziej istotne.<\/p>\n Na tym mo\u017cna zako\u0144czy\u0107 przegl\u0105d stanowisk w debacie nad szkolnictwem zawodowym. Nikt nie zaprzecza, \u017ce sytuacja nie jest dobra. Niska wydajno\u015b\u0107 i nieadekwatne do potrzeb kierunki kszta\u0142cenia przek\u0142adaj\u0105 si\u0119 ujemnie zar\u00f3wno w makro-skali (spo\u0142ecze\u0144stwu brak dobrze wykszta\u0142conych fachowc\u00f3w i potencja\u0142u os\u00f3b przygotowanych do tego, by si\u0119 przekwalifikowywa\u0107 w miar\u0119 powstawania nowych zawod\u00f3w; poza tym spo\u0142ecze\u0144stwo ponosi koszty utrzymania bezrobotnych absolwent\u00f3w tego sektora edukacji), jak i w kontek\u015bcie indywidualnych los\u00f3w m\u0142odych Polak\u00f3w.<\/p>\n Nale\u017cy podkre\u015bli\u0107, \u017ce przynajmniej w tym obszarze debaty parlamentarne s\u0105 stosunkowo nie tak upolitycznione, jak w dyskusjach o edukacji og\u00f3lnej. Oby tylko chwalebna postawa parlamentarzyst\u00f3w zaowocowa\u0142a wsp\u00f3ln\u0105 prac\u0105 dla autentycznego dobra ca\u0142ego narodu, kt\u00f3rego dzieci powinny wybiera\u0107 \u015bcie\u017ck\u0119 edukacyjn\u0105 zgodn\u0105 ze swoimi zainteresowaniami i mo\u017cliwo\u015bciami bez negatywnego etykietowania tych, kt\u00f3rzy zechc\u0105 zosta\u0107 uczniami \u201ezawod\u00f3wek\u201d (\u201ebran\u017c\u00f3wek?\u201d).<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" W zapale og\u00f3lnonarodowej debaty o wygasaj\u0105cych gimnazjach i znikaj\u0105cych etatach nauczycielskich dziwnie cicho o planowanych zmianach w szkolnictwie zawodowym. Temat wydaje si\u0119 niewa\u017cny dla rodzic\u00f3w, chocia\u017c szko\u0142y \u201ebran\u017cowe\u201d i technika zawodowe stan\u0105 si\u0119 miejscem edukacji dla niemal po\u0142owy absolwent\u00f3w podstaw\u00f3wek. Jakich mo\u017cemy spodziewa\u0107 si\u0119 zmian i czy s\u0105 one faktycznie dobre, czy mo\u017ce tylko \u201edobre\u201d?<\/p>\n","protected":false},"author":4,"featured_media":651,"comment_status":"closed","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[11],"tags":[],"class_list":["post-650","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-aktualnosci"],"yoast_head":"\n