Anna Dzierzgowska: m\u00f3j spos\u00f3b my\u015blenia o edukacji \u2013 a wi\u0119c tak\u017ce o tym, o czym powinno si\u0119 m\u00f3wi\u0107 w publicznej debacie \u2013 okre\u015blaj\u0105 nast\u0119puj\u0105ce za\u0142o\u017cenia.<\/span><\/span><\/p>\n

– edukacj\u0119 rozumiem najszerzej, jako otwieranie dost\u0119pu do kultury, rozumianej z kolei jako wsp\u00f3lny dla ca\u0142ej ludzko\u015bci zas\u00f3b narz\u0119dzi, dzi\u0119ki kt\u00f3rym mo\u017cemy \u2013zn\u00f3w wsp\u00f3lnie z innymi \u2013 zyska\u0107 sprawczo\u015b\u0107 w \u015bwiecie; id\u0119 tu \u2013 lu\u017ano \u2013 za takim rozumieniem kultury i edukacji, o jakim pisa\u0142, praktycznie przez cale \u017cycie, zw\u0142aszcza w ostatnich ksi\u0105\u017ckach, Jacek Kuro\u0144; takie podej\u015bcie wymaga mi\u0119dzy innymi przyj\u0119cia, \u017ce <\/span><\/span>nie ma r\u00f3\u017cnych, obcych sobie kultur, ale \u017ce wszelkie dokonania ludzko\u015bci s\u0105 wsp\u00f3lne, wszystkie konkretne kultury rozwijaj\u0105 si\u0119 dzi\u0119ki wzajemnym inspiracjom i zapo\u017cyczeniom, a zarazem \u2013 \u017ce wszelkie \u201ewiny\u201d innych mog\u0142yby r\u00f3wnie dobrze by\u0107 \u201enasz\u0105\u201d win\u0105<\/b><\/span><\/span>. Takie podej\u015bcie zak\u0142ada tak\u017ce, \u017ce jedn\u0105 z kluczowych umiej\u0119tno\u015bci musi by\u0107 sztuka przek\u0142adu \u2013 rozumianego jako budowanie most\u00f3w mi\u0119dzy tym, co (pozornie) r\u00f3\u017cne;<\/span><\/span><\/p>\n

– <\/span><\/span>edukacja jest warto\u015bci\u0105 sam\u0105 w sobie<\/b><\/span><\/span>; oczywi\u015bcie, warto my\u015ble\u0107 o edukacji tak\u017ce na przyk\u0142ad w kategoriach dobrej przysz\u0142ej pracy, ale nie wolno sprowadza\u0107 edukacji wy\u0142\u0105cznie do czego\u015b, co jest wobec niej zewn\u0119trzne (jak praca); <\/span><\/span>prawo do edukacji nale\u017cy rozumie\u0107 r\u00f3wnie\u017c jako prawo do czerpania rado\u015bci z odkrywania granic naszej wiedzy i ogromu tego, czego jeszcze mo\u017cemy si\u0119 nauczy\u0107<\/b><\/span><\/span>; <\/span><\/span><\/p>\n

– zarazem, rozmawiaj\u0105c o edukacji, nie mo\u017cemy zapomina\u0107, \u017ce \u017cyjemy w naprawd\u0119 niebezpiecznych czasach. Ogranicz\u0119 si\u0119 do podania trzech przyk\u0142ad\u00f3w zagro\u017ce\u0144, jakie ju\u017c stoj\u0105 i b\u0119d\u0105 sta\u0142y w przysz\u0142o\u015bci przed tymi, kt\u00f3re i kt\u00f3rzy chodz\u0105 teraz do szk\u00f3\u0142: <\/span><\/span>jednym<\/b><\/span><\/span> jest zjawisko przemocy wobec dziewcz\u0105t i kobiet (w tym tak\u017ce kobiet trans p\u0142ciowych), powszechnej na ca\u0142ym \u015bwiecie, przemocy, kt\u00f3ra wedle (ostro\u017cnych) szacunk\u00f3w w takiej czy innej formie dotyka jedn\u0105 na trzy kobiety (do tego warto doda\u0107 tak\u017ce zjawisko szerszej przemocy ze wzgl\u0119du na p\u0142e\u0107 i seksualno\u015b\u0107, dotykaj\u0105cej tak\u017ce np. osoby nie-heteronormatywne); <\/span><\/span>drugim<\/b><\/span><\/span> jest rasizm: \u201enigdy wi\u0119cej\u201d, wypowiadane po drugiej wojnie \u015bwiatowej, wci\u0105\u017c pozostaje obietnic\u0105 niespe\u0142nion\u0105; <\/span><\/span>trzecim<\/b><\/span><\/span> wreszcie \u2013 s\u0105 zmiany klimatyczne. Ucz\u0105c, musimy bra\u0107 pod uwag\u0119 to, w jakim \u015bwiecie i do jakiego \u015bwiata uczymy. Zagro\u017ceniom, o kt\u00f3rym pisz\u0119, mo\u017cna stawia\u0107 czo\u0142a tylko solidarnie \u2013 i tego te\u017c szko\u0142a powinna uczy\u0107;<\/span><\/span><\/p>\n

– przy takim rozumieniu edukacji, kluczowe znaczenie ma r\u00f3wno\u015b\u0107 w dost\u0119pie do edukacji \u2013 rozumiana nie tylko jako r\u00f3wno\u015b\u0107 (czy \u201ewyr\u00f3wnywanie szans\u201d) na starcie, ale jako troska o r\u00f3wno\u015b\u0107 na ka\u017cdym etapie i ka\u017cdym poziomie edukacji.<\/span><\/span><\/p>\n

Jak to si\u0119 ma do tego, z czym mamy do czynienia w Polsce w roku 2016? <\/span><\/span><\/p>\n

– naukowczynie i naukowcy alarmuj\u0105, \u017ce nowa podstawa programowa, zw\u0142aszcza z przedmiot\u00f3w \u015bcis\u0142ych, raczej zaw\u0119\u017ca ni\u017c poszerza mo\u017cliwo\u015b\u0107 zrozumienia problem\u00f3w wsp\u00f3\u0142czesnego \u015bwiata; a chcia\u0142abym przypomnie\u0107, \u017ce <\/span><\/span>dla uczennic i uczni\u00f3w kt\u00f3re i kt\u00f3rzy wybior\u0105 szko\u0142y bran\u017cowe, ta podstawa okre\u015bla prawie ca\u0142\u0105 og\u00f3ln\u0105 wiedz\u0119, jaka b\u0119dzie im dana w szkole<\/b><\/span><\/span>;<\/span><\/span><\/p>\n

– przedmioty humanistyczne s\u0105 w du\u017cej mierze zaw\u0119\u017cone i sprowadzone, zw\u0142aszcza historia, do bardzo w\u0105sko rozumianego \u201ekanonu\u201d \u2013 co z kolei stoi w sprzeczno\u015bci z postulatem otwierania przez szko\u0142\u0119 mo\u017cliwo\u015bci dostrze\u017cenia i zaciekawienia r\u00f3\u017cnorodno\u015bci\u0105 <\/span><\/span>wszelakich ludzkich osi\u0105gni\u0119\u0107, <\/b><\/span><\/span>a tak\u017ce<\/span><\/span> w sprzeczno\u015bci z postulowanym przeze mnie uczeniem w kategoriach \u201eprzek\u0142adu\u201d<\/b><\/span><\/span>;<\/span><\/span><\/p>\n

– ministerstwo nauki zapowiada reformy, kt\u00f3re maj\u0105 zmniejszy\u0107 liczb\u0119 os\u00f3b studiuj\u0105cych, wzmocni\u0107 tylko wybrane uczelnie; oficjalna narracja brzmi mniej wi\u0119cej tak: uniwersytety produkuj\u0105 \u201eniepotrzebnych\u201d absolwent\u00f3w, edukacj\u0119 trzeba zwi\u0105za\u0107 \u015bci\u015blej z rynkiem pracy, przekierowa\u0107 cz\u0119\u015b\u0107 os\u00f3b do szk\u00f3\u0142 zawodowych, zbli\u017cy\u0107 uczelnie do biznesu, zwi\u0119kszy\u0107 ich konkurencyjno\u015b\u0107\u2026 Zbyt wiele uproszcze\u0144, mit\u00f3w i problem\u00f3w kryje si\u0119 w tej oficjalnej narracji, by si\u0119 z nimi rozprawi\u0107 w tak kr\u00f3tkim tek\u015bcie: skupi si\u0119 na najgro\u017aniejszych (pami\u0119taj\u0105c o postulacie traktowania edukacji jako warto\u015bci samej w sobie). Zamiast my\u015ble\u0107, jak zmniejszy\u0107 liczb\u0119 studiuj\u0105cych, my\u015blmy, jak otwiera\u0107 ka\u017cdej i ka\u017cdemu \u2013 niezale\u017cnie od wieku, niezale\u017cnie od wykonywanej pracy i niekoniecznie tylko poprzez uniwersytety \u2013 realn\u0105 mo\u017cliwo\u015b\u0107 kszta\u0142cenia. Jak popularyzowa\u0107 nauk\u0119? Jak popularyzowa\u0107 humanistyk\u0119 (i jak j\u0105 ochroni\u0107 przed reformatork\u0105 kos\u0105, kt\u00f3ra tnie to, co \u201enierynkowe\u201d i\/lub zbyt ma\u0142o patriotyczne?). Jak zwi\u0105za\u0107 uczelnie wy\u017csze nie z rynkiem, ale przede wszystkim \u2013 ze szko\u0142ami? Jak zwi\u0119kszy\u0107 znaczenie dydaktyki na uczelniach? Jak odmitologizowa\u0107 tak zwany \u201erynek pracy\u201d i zobaczy\u0107, na jakie rzeczywiste mo\u017cliwo\u015bci i ograniczenia napotyka w Polsce si\u0142a robocza i jakiego wsparcia potrzebuje? I wreszcie: jak walczy\u0107 ze spo\u0142ecznymi uprzedzeniami, tymi samymi, ka\u017c\u0105 nam m\u00f3wi\u0107 du\u017co o potrzebie stworzenia szk\u00f3\u0142 zawodowych, a zarazem na wiele sposob\u00f3w (nie koniecznie s\u0142owem, niekiedy samym zachowaniem) deklarowa\u0107 niezmienny szacunek dla tytu\u0142\u00f3w profesorskich i okazywa\u0107 pogard\u0119 tym, kt\u00f3rzy i kt\u00f3re nie maj\u0105 formalnego wysokiego wykszta\u0142cenia? <\/span><\/span><\/p>\n

– organizacje pozarz\u0105dowe dysponuj\u0105 du\u017c\u0105 baz\u0105 raport\u00f3w na temat r\u00f3\u017cnych obszar\u00f3w dyskryminacji w systemie o\u015bwiaty. Nie uda\u0142o si\u0119 wprowadzi\u0107 edukacji antydyskryminacyjnej do systemu edukacji formalnej \u2013 co by\u0142o postulatem Koalicji na Rzecz Edukacji Antydyskryminacyjnej. Nie uda\u0142o si\u0119 przekona<\/span><\/span><\/p>\n

ani poprzedniej, ani obecnej ekipy w MEN, \u017ce szkolnictwo zawodowe jest nie tylko silnie up\u0142ciowione, ale te\u017c \u017ce istnieje luka p\u0142acowa mi\u0119dzy p\u0142acami kobiet i m\u0119\u017cczyzn z wykszta\u0142ceniem zawodowym (patrz np. raporty Koalicji Karat). Obecnie nawet te w\u0105skie kana\u0142y, kt\u00f3rymi udawa\u0142o si\u0119 wpuszcza\u0107 do szk\u00f3\u0142 elementy edukacji r\u00f3wno\u015bciowej i antydyskryminacyjnej s\u0105 blokowane, a organizacje zajmuj\u0105ce si\u0119 tematyk\u0105 r\u00f3wno\u015bciow\u0105 padaj\u0105 ofiar\u0105 szykan; <\/span><\/span><\/p>\n

– w szkole jest religia, nie ma \u2013 filozofii czy rzetelnej edukacji seksualnej. Potrzeby wprowadzenia dw\u00f3ch ostatnich nie musz\u0119 chyba wyja\u015bnia\u0107. Co do religii: uwa\u017cam, \u017ce nale\u017cy j\u0105 wyprowadzi\u0107 ze szk\u00f3\u0142. Nie da si\u0119 bowiem powiedzie\u0107 o Ko\u015bciele katolickim, \u017ceby by\u0142 organizacj\u0105 demokratyczn\u0105, podlegaj\u0105c\u0105 demokratycznej kontroli. Religia w szkole jako przedmiot wyj\u0119ta jest spod kontroli pa\u0144stwa. Co wi\u0119cej, socjalizuje do akceptacji obecno\u015bci Ko\u015bcio\u0142a w przestrzeni publicznej, jako wyr\u00f3\u017cnionego podmiotu o szczeg\u00f3lnym statusie \u2013 w\u0142a\u015bnie podmiotu, wobec kt\u00f3rego demokratyczna otwarto\u015b\u0107 nie ma zastosowania. To nie jest dobre: ani dla szko\u0142y, ani dla demokracji, ani, \u015bmiem twierdzi\u0107, dla religii. <\/span><\/span><\/p>\n

Na koniec dwa cytaty, obydwa wa\u017cne dla mojego my\u015blenia o edukacji. Pierwszy \u2013 to wspomnienie Antoniego S\u0142onimskiego o Marianie Falskim. Drugi \u2013 to ostatni felieton napisany przez Iren\u0119 Dzierzgowsk\u0105, adresowany do id\u0105cych do szko\u0142y dzieci sze\u015bcioletnich:<\/span><\/span><\/p>\n

Antoni S\u0142onimski: \u201eFalski by\u0142 niepoprawny. Mia\u0142 swoje osobiste gusta poetyckie. Opracowuj\u0105c nowe wydanie swego elementarza w roku 1972 [\u2026] kaza\u0142 mi napisa\u0107 wierszyk dla dzieci. Nie lubi\u0119 dzieci i wierszyk\u00f3w. [\u2026] Powodowany moj\u0105 dla Falskiego przyja\u017ani\u0105, szacunkiem i strachem napisa\u0142em wierszyk, a Falski wiersz odrzuci\u0142. Po prostu odrzuci\u0142. By\u0142 to chyba pierwszy i jedyny wypadek w mojej karierze poetyckiej. [\u2026]<\/span><\/span><\/p>\n

’Co mi pan tu przyni\u00f3s\u0142 \u2013 surowo zapyta\u0142 Falski \u2013 M\u00f3g\u0142 si\u0119 pan troch\u0119 bardziej wysili\u0107. Przecie\u017c te dzieci, gdy dorosn\u0105, \u017cy\u0107 b\u0119d\u0105 w dwutysi\u0119cznym roku. Trzeba im innych warto\u015bci wpajanych ju\u017c od dzieci\u0144stwa: Cz\u0142owiek i planeta. Jedno\u015b\u0107 i braterstwo wszystkich ludzi, a nie takie poczciwe bajeczki’.\u201d<\/span><\/span><\/p>\n

Irena Dzierzgowska: \u201eNie b\u00f3jcie si\u0119 szko\u0142y. [\u2026] [Ogromna] cz\u0119\u015b\u0107 tego co b\u0119dzie si\u0119 dzia\u0142o w szkole zale\u017cy od Was \u2013 od Waszych kontakt\u00f3w i przyja\u017ani z kolegami i kole\u017cankami, od tego, czy polubicie nauczycieli. A przede wszystkim od tego, czy uznacie, \u017ce warto zrozumie\u0107, dlaczego s\u0142o\u0144ce \u015bwieci, dlaczego woda jest mokra, a motyle maj\u0105 takie osza\u0142amiaj\u0105ce barwy \u2013 tylko Wy mo\u017cecie si\u0119 zafascynowa\u0107 tymi i innymi ciekawostkami, tylko od Was zale\u017cy, czy je pokochacie. Zr\u00f3bcie to.<\/span><\/span><\/p>\n

Zr\u00f3bcie to, bo wtedy mo\u017ce si\u0119 okaza\u0107, \u017ce szko\u0142a to fajne miejsce. [\u2026] Je\u015bli zaczniecie si\u0119 uczy\u0107 maj\u0105c 6 lat \u2013 mo\u017cecie prze\u017cywa\u0107 w szkole wspania\u0142e, interesuj\u0105ce przygody. Szczerze Wam tego \u017cycz\u0119. Cieszcie si\u0119 ze szko\u0142y, smakujcie wiedz\u0119 i rozkoszujcie si\u0119 ni\u0105.\u201d<\/span><\/span><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Anna Dzierzgowska: m\u00f3j spos\u00f3b my\u015blenia o edukacji \u2013 a wi\u0119c tak\u017ce o tym, o czym powinno si\u0119 m\u00f3wi\u0107 w publicznej debacie \u2013 okre\u015blaj\u0105 nast\u0119puj\u0105ce za\u0142o\u017cenia.<\/p>\n","protected":false},"author":4,"featured_media":588,"comment_status":"closed","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[11],"tags":[],"class_list":["post-587","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-aktualnosci"],"yoast_head":"\n