<\/p>\n\n\n\n

<\/p>\n\n\n\n

Trzy pobudki sk\u0142oni\u0142y mnie do napisania niniejszego tekstu. Po pierwsze, edukacja humanistyczna to jakby troch\u0119 moja bajka. Po drugie, przy czytaniu fragment\u00f3w umowy koalicyjnej, po\u015bwi\u0119conych edukacji zrobi\u0142o mi si\u0119 s\u0142abo od kombinacji PKB z narodem. Po trzecie wreszcie:  czasy z dnia na dzie\u0144 coraz bardziej mroczne i je\u015bli mamy do\u017cy\u0107 innych, potrzebujemy do\u015b\u0107 radykalnych zmian, tak\u017ce w podej\u015bciu do edukacji. I st\u0105d pomys\u0142 na niniejszy tekst i st\u0105d jego g\u0142\u00f3wne has\u0142o: edukacja dla pokoju i edukacja dla klimatu.<\/p>\n\n\n\n

Rzecz jasna, to has\u0142o ma trzeci\u0105 n\u00f3\u017ck\u0119: edukacja na rzecz ko\u0144ca kapitalizmu. Tego w sumie nawet nie musz\u0119 tego g\u0142o\u015bno m\u00f3wi\u0107. Jestem dziwnie spokojna, \u017ce edukacja dla pokoju, w kt\u00f3rej docieka\u0107 si\u0119 b\u0119dzie, komu s\u0142u\u017c\u0105 wojny i edukacja dla klimatu, w kt\u00f3rej m\u00f3wi\u0107 si\u0119 b\u0119dzie, komu nie s\u0142u\u017cy zmiana obecnego stanu rzeczy (kt\u00f3ry, je\u015bli go nie zmienimy, niebawem nas zabije) musi doprowadzi\u0107 do logicznego wniosku, \u017ce bez zniesienia kapitalizmu nied\u0142ugo nie b\u0119dzie tu \u017cycia.<\/p>\n\n\n\n

\u201eWojny si\u0119 sko\u0144cz\u0105, gdy ludzie odm\u00f3wi\u0105 w nich udzia\u0142u\u201d \u2013 to has\u0142o z czas\u00f3w mi\u0119dzywojnia, bodaj \u017ce parafraza czego\u015b, co powiedzia\u0142 kiedy\u015b Einstein. \u201eR\u017cnij karabinem w bruk ulicy \u2013 twoja jest krew, a ich jest nafta\u201d (Julian Tuwim, \u201eDo prostego cz\u0142owieka\u201d) to tylko inny wariant tego samego has\u0142a. Wojny n a p r a w d \u0119 si\u0119 sko\u0144cz\u0105, kiedy odm\u00f3wimy w nich udzia\u0142u. Ale aby to mog\u0142o nast\u0105pi\u0107, musimy uwolni\u0107 wyobra\u017ani\u0119, musimy umie\u0107 uwierzy\u0107, \u017ce jeste\u015bmy zdolne i zdolni \u017cy\u0107 bez wojen.<\/p>\n\n\n\n

Ucz\u0119 historii, przedmiotu, kt\u00f3ry powinien by\u0107 idealnym narz\u0119dziem takiego w\u0142a\u015bnie uwalniania wyobra\u017ani, a tymczasem powszechnie wykorzystywany jest do cel\u00f3w dok\u0142adnie przeciwnych. Historia z moich marze\u0144 powinna by\u0107 przede wszystkim przypomnieniem, \u017ce homo sapiens istnieje na ziemi jakie\u015b 200-300 tysi\u0119cy lat, wiek cz\u0142owiekowatych liczy si\u0119 w milionach, okres, dla kt\u00f3rego mamy \u017ar\u00f3d\u0142a pisane, obejmuje z grubsza pi\u0119\u0107 i p\u00f3\u0142 tysi\u0105ca lat, a okres, dla kt\u00f3rego mamy porz\u0105dne \u017ar\u00f3d\u0142a archeologiczne jest tylko nieco d\u0142u\u017cszy (ale te\u017c tak naprawd\u0119 archeologia wielu obszar\u00f3w \u015bwiata jest jeszcze w powijakach). Kr\u00f3tko m\u00f3wi\u0105c: jeste\u015bmy gatunkiem, kt\u00f3ry NIE zna ponad 90% w\u0142asnej przesz\u0142o\u015bci, a w zwi\u0105zku z tym NIEMAL NIC o samych sobie nie wiemy. Czyli: wszystkie zdania, co si\u0119 zaczynaj\u0105 od \u201ehistoria uczy, \u017ce ludzie z a w s z e\u201d mo\u017cemy od razu wyrzuci\u0107 do kosza. Historia to akurat uczy, \u017ce:<\/p>\n\n\n\n

– ludzie, \u017ce powt\u00f3rz\u0119, nie znaj\u0105 pe\u0142ni w\u0142asnych mo\u017cliwo\u015bci;<\/p>\n\n\n\n

– ludzko\u015b\u0107 potrafi\u0142a przej\u015b\u0107 absolutnie rewolucyjne zmiany w sposobie \u017cycia, takie, \u017ce jedne pokolenia nie by\u0142yby w stanie nawet wyobrazi\u0107 sobie tego, czego kolejne do\u015bwiadcza\u0142y (bo przecie\u017c przej\u015bcie od \u0142owiectwa i zbieractwa do uprawy roli albo od konnej poczty do telegrafu to jednak jest co\u015b), wi\u0119c w sumie kto wie, co jeszcze potrafimy?<\/p>\n\n\n\n

– oraz \u017ce najprawdopodobniej ludzie wykazywali si\u0119 w przesz\u0142o\u015bci i wykazuj\u0105 nadal ogromn\u0105 wynalazczo\u015bci\u0105, je\u015bli idzie o polityk\u0119 i gospodark\u0119 (nie musz\u0119 si\u0119 rozpisywa\u0107, mog\u0119 odes\u0142a\u0107 do cudownej ksi\u0105\u017cki David\u00f3w Graebera i Wengrowa \u201eNarodziny wszystkiego\u201d, prze\u0142. R. Filipowski).<\/p>\n\n\n\n

Historia mog\u0142aby uczy\u0107 tak\u017ce, dlaczego \u017ar\u00f3d\u0142a historyczne, zw\u0142aszcza w dawnych epokach, niezwykle cz\u0119sto wytwarzali ludzie zwi\u0105zani tak czy inaczej z w\u0142adz\u0105 \u2013 i jak wp\u0142ywa\u0142o to na cz\u0119stotliwo\u015b\u0107 i spos\u00f3b przedstawiania w tych\u017ce \u017ar\u00f3d\u0142ach wojen. Innymi s\u0142owy, \u017ce zn\u00f3w wr\u00f3c\u0119 do \u201eDo prostego cz\u0142owieka\u201d Tuwima, historia mog\u0142aby by\u0107 i moim zdaniem by\u0107 powinna o tym, jak nas panowie szlachta od ponad pi\u0119ciu tysi\u0119cy lat pr\u00f3buj\u0105 buja\u0107. I jak od kilkudziesi\u0119ciu lat cz\u0119\u015b\u0107 historyk\u00f3w i historyczek rozwija takie metodologie historii, kt\u00f3re pozwalaj\u0105 pisa\u0107 nie o \u201epanach szlachcie\u201d, ale o ca\u0142ej reszcie.<\/p>\n\n\n\n

Klimat to mniej moja bajka, w tym sensie, \u017ce tu jest potrzebne w edukacji nowe przyrodoznawstwo, ale dwie rzeczy przychodz\u0105 mi do g\u0142owy od razu, kiedy my\u015bl\u0119 o edukacji dla pokoju i dla klimatu z perspektywy nauczycielki historii.<\/p>\n\n\n\n

Po pierwsze: edukacja dla klimatu to zarazem edukacja dla pokoju ze zwierz\u0119tami, ro\u015blinami i wszystkim, co \u017cyje. Mo\u017cna to robi\u0107 w historii na ogromnie wiele sposob\u00f3w, poczynaj\u0105c od tego, \u017ceby odtworzy\u0107, sk\u0105d si\u0119 wzi\u0119\u0142a \u201ezachodnia\u201d koncepcja miejsca cz\u0142owieka w przyrodzie i pokaza\u0107 cho\u0107 kilka odmiennych.<\/p>\n\n\n\n

Po drugie, chyba nikt z tych, co si\u0119 na serio zajmuj\u0105 klimatem nie ma w\u0105tpliwo\u015bci, \u017ce bezcenn\u0105 wiedz\u0119 o ekologii i r\u00f3wnowadze posiadaj\u0105 bardzo cz\u0119sto rdzenne ludy i kultury. Historia zatem mog\u0142aby si\u0119 cho\u0107 troch\u0119 odczepi\u0107 od polski i od kolonialnych pot\u0119g Europy (Polsk\u0119, oczywi\u015bcie, mo\u017cna potraktowa\u0107 jako ciekawe studium przypadku dla ro\u017cnych zjawisk z historii powszechnej, mo\u017cna te\u017c wykorzysta\u0107 w projektach z dziedziny historii ludowej, historii kobiet, historii queerowej<\/em> \u2013 w sumie dowolnie, byle NIE w odwiecznym kluczu nar\u00f3d-pa\u0144stwo-\u015bmier\u0107) i zacz\u0105\u0107 pokazywa\u0107 r\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 i bogactwo ludzkiego do\u015bwiadczenia, tak\u017ce ekologicznego. Mog\u0142aby, m\u00f3wi\u0119 z pokor\u0105, sta\u0107 si\u0119 bardziej antropologi\u0105, zachowuj\u0105c jednocze\u015bnie co\u015b, co jest moim zdaniem w historii tak wspania\u0142e: umiej\u0119tno\u015b\u0107 dostrzegania i warto\u015bciowania z m i e n n o \u015b c i. I przy okazji dotrze\u0107 r\u00f3wnie\u017c do rdzennej wiedzy. Wiedza jest t\u0105 rzecz\u0105, kt\u00f3ra bodaj najlepiej si\u0119 ludzko\u015bci uda\u0142a \u2013 mo\u017ce warto cho\u0107by w najbardziej podstawowym stopniu doceni\u0107 wszystkie i wszystkich, kt\u00f3re i kt\u00f3rzy przyczynili si\u0119 do jej powstania.<\/p>\n\n\n\n

A kiedy ju\u017c zaczniemy uczy\u0107 dla pokoju i dla klimatu, wtedy, mam nadziej\u0119, dotrze do nas w pe\u0142ni sens s\u0142\u00f3w Ursuli LeGuinn:<\/p>\n\n\n\n

\u201e\u017byjemy w kapitalizmie. Jego moc i w\u0142adza wydaj\u0105 si\u0119 nie do obalenia. Podobnie jak niegdy\u015b boskie prawo kr\u00f3l\u00f3w. Ludzie zdolni s\u0105 stawi\u0107 op\u00f3r ka\u017cdej ludzkiej w\u0142adzy \u2013 i ka\u017cd\u0105 mog\u0105 zmieni\u0107\u201d.<\/p>\n\n\n\n

Anna Dzierzgowska<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Nasza ekspertka Anna Dzierzgowska, nauczycielka historii i wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rczyni Spo\u0142ecznego Monitora Edukacji, proponuje zmian\u0119 podej\u015bcia do edukacji humanistycznej. Najwa\u017cniejsza misja edukacji to (by\u0107 mo\u017ce…?) wcale nie pilnowanie, by m\u0142ode osoby mia\u0142y g\u0142owy nabite faktami, nawet umiej\u0119tno\u015bci praktyczne nie s\u0105 najwa\u017cniejsze. Nie jest \u0142atwo uzgodni\u0107 t\u0119 „najwa\u017cniejsz\u0105” misj\u0119 edukacji szkolnej. Swoimi pogl\u0105dami podziel\u0105 si\u0119 nasze ekspertki i […]<\/p>\n","protected":false},"author":6,"featured_media":1816,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[11,7],"tags":[43],"class_list":["post-1815","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-aktualnosci","category-analizy","tag-edukacja"],"yoast_head":"\n