Debata kształcenie nauczycieli

Jaka powinna być polska szkoła, jakie powinno być kształcenie nauczycieli – to kształcenie nauczycieli jest fundamentem funkcjonowania szkoły.

Prof. Joanna Madalińska – Michalak podkreśliła, że warto zastanowić się, jak kształtować relacje pomiędzy nauczycielami, w jaki sposób włączać w ten proces rodziców, także uczniów – którzy są podmiotem a nie przedmiotem działań edukacyjnych. Podkreśla także, że do zawodu trafiają głównie ludzie młodzi – należy wykorzystać ich „atrybuty młodości” – gotowość do uczenia się, zmian, pasję, zaangażowanie. Zwróciła uwagę na to, że pewną słabością jest ich brak doświadczenia – co powoduje niepewność i skoncentrowanie się na sobie, cechuje ich indywidualizm, nie są zainteresowani współpracą z gronem pedagogicznym i chętnie ograniczałyby swoją pracę do godzin tablicowych – nie mają potrzeby pracy w zespołach. Zdaniem ekspertki wiele uwagi powinno poświęcić się praktykom nauczycielskim a także próbom odbudowania prestiżu zawodu nauczyciela. Jakość edukacji jest jednym z celów globalnych, opracowanych przez OECD. Być może jednym z pomysłów wartych rozważenia byłoby tu – jej zdaniem – wprowadzenie egzaminu zawodowego dla nauczycieli.  

Prof. Anna Zielińska zwraca uwagę na kwestię metakompetencji – kompetencji połączonych z czynnikami kulturowymi. Przywołała wyniki swoich badań w tej tematyce, w których pytała przyszłych zarządzających szkołami o ocenę kompetencji nauczycieli. Okazało się, że osoby ubiegające się o pracę nauczycieli wysoko oceniają swoje kompetencje w zakresie TIK oraz  przedmiotowe, niestety, ich wiedza psychologiczna jest jedynie deklaratywna. W jej badaniach okazało się, że nauczycielom brakuje kompetencji komunikacyjnych, umiejętności kierowania klasą, planowana pracy na lekcji, dokonywania ewaluacji, asertywności wobec postaw roszczeniowych, znajomości prawa oświatowego, odpowiednich metod pracy, dostosowanych do ucznia. Zdaniem prof. Zielińskiej uczelnie powinny lepiej przygotowywać do rozwoju kompetencji komunikacyjnych, radzenia sobie ze stresem, kompetencji obszaru diagnostycznego, świadomości swoich praw. Nauczycielom – w świetle badań – przydałaby się także opieka mentora. Prof. Zielińska zauważyła, że wielu kompetencji nauczyciele jednak nie wymienili – umiejętności pracy w zespołach, współpracy międzypokoleniowej. Wskazała także na błąd kształcenia praktycznego – zgodnie z obowiązującym modelem młodzi mają powielać rozwiązania starszych a nie kształtować nowe, brak jest także współpracy międzypokoleniowej.

Prof. Małgorzata Żytko podkreśla, że funkcjonujemy w systemie, w którym kształcenie nauczycieli opiera się o stały zakres przedmiotów, bazujący na wierze, że wystarczą one do kształtowania kompetencji. Jej zdaniem alternatywnym podejściem powinna być koncepcja refleksyjnego praktyka – D. Shonna. Wyjście do kształcenia nauczycieli z tej koncepcji prowadzi do tworzenia teorii w działaniu. Kształcenie nauczycieli oparte jest na przekonaniu, że da się przekazać pewną pulę zasad, która ma być gwarantem sukcesu zawodowego nauczyciela – zdaniem prof. Żytko – jest całkowicie błędne, zwalnia bowiem nauczyciela od jego własnej refleksji uniemożliwia mu budowanie własnych teorii, na których powinna bazować jego praca. Nauczyciel jest nie tylko biernym odbiorą i realizatorem nauczania – jest aktywnym twórcą swoich kompetencji. Prof. Żytko zauważa, że reforma edukacji powinna być oparta na pedagogice a nie jedynie na standardach edukacyjnych. Przypomniała jeszcze, że warta rozważenia jest idea szkoły ćwiczeń, która pojawia się od czasu do czasu w debacie  o edukacji. Prof. Żytko zauważa, że niesłuszny jest kierunek myślenia o rozdzielnym kształceniu akademickim i praktycznym.

Joanna Gospodaczyk, reprezentująca Biuro Edukacji Miasta Stołecznego Warszawy – nawiązując do sytuacji młodych nauczycieli, zwróciła uwagę na to, że w wyniku reformy edukacji kwestia młodych nauczycieli w ogóle nie będzie problemem – w ogóle nie będzie miała miejsca, ponieważ młodzi nauczyciele nie będą znajdować zatrudnienia.

W dalszej części odbył się panel dyskusyjny z nauczycielami, którzy prezentowali swoje doświadczenia z budowania zespołów nauczycielskich, współpracy z rodzicami, metod pracy z uczniami.